W środę 13 października w historycznej Sali BHP odbył się kolejny etap realizacji projektu “Schematy Dialogu Społecznego dla Godnej Pracy w sektorze publicznym na poziomie samorządów”. Zrealizowano warsztaty eksperckie, na których m.in omówiono rezultaty pilotażowego programu w gminach Jaworzno i Płock; przedstawiono również wstępny model prowadzenia dialogu społecznego w sferze samorządu terytorialnego.
Na początku spotkania ekspertka NSZZ Solidarność z zakresu prawa pracy i stosunków przemysłowych Barbara Surdykowska przedstawiła, jak wygląda sytuacja w Polsce dot. struktur i funkcjonowania dialogu społecznego. – Możemy mówić o dialogu dwustronnym: między związkami zawodowymi, a pracodawcami. W Polsce ten dialog przebiega głównie na poziomie zakładowym i w niektórych wypadkach doprowadza do zawarcia układów zbiorowych, jednak nasz wskaźnik pracowników objętych układami zbiorowymi niestety należy do jednych z najniższych w Europie – podkreśliła ekspertka. – Wynika to z kilku czynników. M.in mamy do czynienia z dosyć szczegółową regulacją zawartą w kodeksie pracy. To jest różnica w kontekście stosunków przemysłowych w licznych państwach, w których nie mamy tak wyczerpującej regulacji na poziomie ustawowym. Niski poziom pokrycia układami zbiorowymi pracy wynika także z faktu, że mamy do czynienia z dominacją układów zawieranych na poziomie zakładowym, gdzie nie mamy do czynienia z układami branżowymi.
Rezultaty pilotażu w Jaworznie i Płocku
W dalszej części omówiono rezultaty pilotażu w gminach Jaworzno i Płock. Głos zabrali koordynatorzy: przewodniczący NSZZ „Solidarność” w Wodociągach Jaworzno Andrzej Dudzik, a także zastępca przewodniczącego regionu płockiego NSZZ „Solidarność”, Stanisław Szkopek. – Na samym początku założyliśmy sobie, że porozumienie będzie ukierunkowane w trzech głównych tematach, które od lat przewijają się w negocjacjach pracodawca-związek zawodowy. Chodzi o kwestie informacyjną, konsultacyjną i negocjacyjną. Wobec każdej z nich wdrożono zapisy i mamy nadzieję, że rozwiązania w nich zawarte przyczynią się do wprowadzenia mądrego, rzetelnego, niepozorowanego dialogu między poszczególnymi grupami – mówił Andrzej Dudzik. Następnie zabrał głos koordynator z Płocka, Stanisław Szkopek. – Kolega Andrzej mówił o dobrej współpracy z samorządem w Jaworznie. My w Płocku mamy trudniejszą sytuację. (…) Nie znaczy to, że nie prowadzimy dialogu, ale wygląda on różnie. Dlatego cieszę się, bo ten projekt daje nam możliwość by usiąść wspólnie do stołu i porozmawiać na wszystkie ważne tematy. I my to traktujemy jako dobry początek dalszych rozmów. Porozumienie określa kiedy się spotykamy i czego nasze rozmowy mają dotyczyć. To dla nas bardzo ważne – powiedział Stanisław Szkopek.
Negocjacje lokalne i dialog społeczny w sektorze samorządowym
Jak wygląda dialog społeczny w sektorze samorządowym w Norwegii zaprezentował Christian Larsen, doradca związku zawodowego KS. KS to stowarzyszenie samorządów, do którego należą wszystkie 356 gminy i 11 regionów w Norwegii oraz 500 przedsiębiorstw komunalnych. – W Norwegii istnieje coś takiego jak „Główny układ zbiorowy pracy”, który określa m.in wynagrodzenia i ogólne warunki pracy, urlopy i godziny pracy dla całego sektora samorządowego na poziomie krajowym. Zapisy dotyczące płacy mają zastosowanie jako poziom minimalny, ale samorządy lokalnie mogą podwyższyć poziom płac – mówił Christian Larsen. – Coroczna aktualizacja warunków płacowych jest często przeprowadzana jako połączenie negocjacji centralnych i lokalnych, w ramach których elementy makroekonomiczne są ustalane centralnie, podczas gdy pozostałe negocjacje prowadzone są lokalnie. Ważną rolę w tym procesie pełni Komitet Obliczeń Technicznych, który przedstawia podstawy statystyczne i ekonomiczne, akceptowane przez wszystkie strony – podsumował Larsen.
Negocjacje zbiorowe w Norwegii
Håvard Sivertsen, reprezentujący związek zawodowy Fagforbundet, przedstawił jak się przygotowują, jak przebiegają i kto prowadzi negocjacje. Fagforbundet to największy Związek w Norwegii, do którego należy 400 tysięcy członków, reprezentujący ponad 100 zawodów, w tym 80 proc. to kobiety, które w większości pracują w sektorze publicznym. – W Norwegii płace są przedmiotem corocznych negocjacji na wiosną, natomiast co dwa lata negocjowane są inne kwestie takie jak; godziny pracy, dni wolne od pracy, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych i nocnych oraz np. emerytury. Przed negocjacjami powoływana jest grupa robocza, która opracowuje główne tematy i prosi członków o przedyskutowanie i ustalenie 8-10 priorytetowych zagadnień. Odpowiedzi mogą być indywidualne lub grupowe, a następnie lista priorytetów wysyłana jest do macierzystego Związku – mówił Håvard Sivertsen – Negocjacje na poziomie krajowym prowadzą centralne organizacje pracodawców i pracobiorców, a na poziomie lokalnym poszczególne gminy lub przedsiębiorstwa oraz związki mające członków w danej jednostce. Największe organizacje LO i NHO negocjują ramowy układ zbiorowy pracy dla danego roku, biorąc pod uwagę poziom płac w krajach, z którymi konkurują. Przed rozpoczęciem negocjacji wszystkie układy zbiorowe zostają rozwiązane. Oznacza to, że w przypadku braku porozumienia ogłoszony zostaje strajk – podsumował Sivertsen.
Jak wzmacniać dialog?
Ważnym punktem warsztatów był także panel dyskusyjny dot. wyzwań w sferze dialogu z samorządem terytorialnym, w którym udział wzięli naukowcy, eksperci, a także przedstawiciele różnych związków zawodowych. Rozważano m.in, jak wzmacniać rolę dialogu społecznego: czy należy dążyć do rozwijania mechanizmów instytucjonalnych, czy lepiej oprzeć się o promowanie dobrych praktyk? O tę kwestię zapytaliśmy prelegentów. – Jedno i drugie jest nieodzowne. Jednak warunkiem koniecznym jest wzmacnianie i rozwijanie ram instytucjonalnych. Lata praktyki w dialogu społecznym na różnych poziomach pokazują, że dobre praktyki, czy miękkie instrumenty typu zalecenia i rekomendacje same w sobie nie są wystarczające. Pilotażowe praktyki z Jaworzna i Płocka wyznaczyły nam pewien kierunek i warto z tego skorzystać, nie tracąc jednak z oczu głównego celu, jakim jest wzmacnianie instytucji – przekonywał w rozmowie z “TS” dr Jan Czarzasty. Rozmawialiśmy również dr. Liwiuszem Laską z FZZ Metalowców i Hutników. – Dobre praktyki powinny wpływać na tworzenie dobrych przepisów, a dobre przepisy powinny zachęcać do dialogu, budowania praktyk. W chwili obecnej nie mamy do końca ani jednego, ani drugiego. Doświadczamy kryzysu dialogu społecznego i kryzysu instytucji, a wynika to także z braku rozwiązań prawnych. Przepisy obowiązujące w Polsce nie promują zawierania układów, przez co więcej układów jest rozwiązywanych niż zawieranych. Przykład samorządu jest o tyle dobry, że mówimy o dobru wspólnym. Ci pracownicy są zarazem mieszkańcami danego miasta, więc wydaje się to najlepsze miejsce do stworzenia platform dialogu – powiedział dr Liwiusz Laska.
Model prowadzenia dialogu
Na zakończenie spotkania Barbara Surdykowska przedstawiła model prowadzenia dialogu w sferze samorządu terytorialnego. – W ramach projektu po przeprowadzeniu fazy pilotażu musimy opracować krok po kroku model wsparcia rozwoju dialogu i negocjacji między związkami zawodowymi, a samorządem. Należy zbadać swoje siły i dokonać analizy, czy działamy tylko poprzez NSZZ Solidarność, czy współpracujemy ze strukturami innych związków zawodowych? W następnej fazie należy zastanowić się, jakie inne tematy chcemy podjąć w negocjacjach. Kolejny etap to bezpośrednie negocjacje: co jeśli nastąpi pat w rozmowach? Chcemy opisać zadania struktur NSZZ Solidarność: m.in wymianę dobrych praktyk, inspirowanie, wsparcie prawne – powiedziała ekspertka. Poinformowała, że powstanie raport końcowy, zawierający wnioski z dwóch pilotaży, ale także część “abstrakcyjną”, kreującą spojrzenie w przyszłość. – Chcemy zawierać kolejne porozumienia z samorządami. Te dwa porozumienia wiele nie zmienią. Związki zawodowe i przedstawiciele samorządów powinni wspólnie zwracać się do strony rządowej, ale musi to wynikać z konkretnego, sformalizowanego dialogu między nimi – podsumowała Barbara Surdykowska.
Projekt jest realizowany przez Komisję Krajową NSZZ „Solidarność” wspólnie ze Związkiem Miast Polskich, Norweskim Związkiem Pracowników Komunalnych i Powszechnych Fagforbundet oraz Norweskim Stowarzyszeniem Władz Lokalnych i Regionalnych KS.