Geneza
5 marca 2010 roku do laski marszałkowskiej wpłynął poselski projekt ustawy o wznowieniu Krzyża Niepodległości oraz o ustanowieniu Krzyża Wolności i Solidarności, przygotowany przez Krakowski Komitet Krzyża Solidarności. 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku zginęło 5 z 31 posłów wnoszących projekt ustawy do Sejmu (Grażyna Gęsicka, Przemysław Gosiewski, Maciej Płażyński, Krzysztof Putra i Zbigniew Wassermann) oraz 2 wspierających go wysokich urzędników państwowych (kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Janusz Krupski i prezes Instytutu Pamięci Narodowej Janusz Kurtyka), co jednak nie wstrzymało dalszych prac w Sejmie. Po otrzymaniu opinii Biura Analiz Sejmowych podkomisja, do której został skierowany projekt ustawy, opracowała na podstawie wniesionego projektu ustawę o zmianie ustawy o orderach i odznaczeniach oraz przyjętą przez Sejm 24 czerwca 2010 r. uchwałę w sprawie przywrócenia Krzyża Niepodległości i ustanowienia Krzyża Wolności i Solidarności. Ustawa została uchwalona na posiedzeniu 5 sierpnia 2010 r., po czym 9 sierpnia 2010 r. została przekazana do podpisu Prezydentowi RP. Prezydent Komorowski złożył swój podpis 13 sierpnia 2010 roku. Ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw w dniu 25 sierpnia 2010 z mocą obowiązującą od dnia 9 września 2010 roku. Krzyż Niepodległości powrócił w formie dwuklasowego Orderu Krzyża Niepodległości. Formularz wniosku o nadanie Krzyża Wolności i Solidarności wprowadzony został Rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 2 lutego 2011 r.(DzU z 2011 r. nr 30 poz. 152). Rozporządzeniem prezydenta RP z dnia 4 sierpnia 2011 r. (DzU z 2011 r. nr 186 poz. 1102) wprowadzony został nowy formularz wniosku, który obowiązuje od 21 września 2011 r.. Specyfiką procedury postępowania w przypadku tego odznaczenia jest wymóg wyrażenia zgody przez kandydata wytypowanego do odznaczenia, zanim IPN przystąpi do opracowywania wniosku.